UNESCO-mut qinnuteqaammut, 2017-imi januaarimi Paris-imut nassiunneqartumut, Sisimiut Katersugaasiviat atsioqataavoq. 2017-imi aasaanerani UNESCO-mit tikeraartoqarpugut.

Aasivissuit-Nipisat-ni assaanikkut nassaat pingaarnersaat Sisimiut Katersugaasiviani takuneqarsinnaapput, ilaatigut Saqqaq kulturimeersoq aasarsiorfianni Kalaallit Nunaanni qimmip allerua pisoqaanersaasoq takuneqarsinnaalluni.

2018-ip aasaanerani UNESCO aalajangiipput, Aasivissuit-Nipisat ilanngunneqarpoq UNESCO Nunarsuarmi kingornussanut eriagisarialinnut.

Tusagassiutitigut nalunaarut uani atuaruk.

Assiliaq: Kristian Kreutzmann

Allattoq: Jens Fog Jensen, Statens Naturhistoriske Museum

Arnangarnup qoorua Aasivisuillu Kalaallit Nunaani piniariartarfiusimapput, Inuit nerisasaasivimmisut atorluagarisimasaat. Sinerissami Inuit Europamiullu arfanniat niuverutissaminnik paarlaasuisarsunapput nuannisaartarsimallutillu qittalluti. Arnagarnup Qoorua Aasivissuillu taakkuusimapput kulturikkut pinngortitat asseqanngiusartut, tamaanilu takussutissaqarluarpoq ukiut tuusintillit ingerlanerini piniartarsimanermut.

Aasivissuit - Nipisat nunaminertaavoq Inuit kulturiinut pingaaruteqarluni immikkuullarissuullunilu paarilluagaasoq. Nunataq piukkunneqartoq 235 km-it missaannik isorartutigaluni, 20 km-it missaanillu silitsigaluni, Kalaallit Nunaata Sermersuanit kangimut nunap timaani narsaamanersuit, qooqqut, 60 km-inillu isorartutigisoq Ikertooq-mut, kimmullu Davis Stræde-p tungaani qeqertat tungaannut isorartutigaaq. Nunataq kulturikkut pingaarutilittut innersuunneqartoq, Kalaallit Nunaanni sikoqannginnersat ilaanniilluni Kalaallit Nunaata qiterpasissortaaniippoq, ilaatigullu sikusartuunngitsup Kalaallit Nunaatalu Kitaani issittup ikaarsaarfimmiinnerata kingunerisaanik ukiut tusindilikkaat ingerlanerini inunnit piniariarfittut najugassatullu ornigineqartarsimalluni.

Sinerissamit Sermersuup tungaanut asimioqarfippaaluit, ilerrit, inussuit, qimatuliviusimasut, nunap timaani tuttoqarfinnut pisuinnaat aqquterpaaluit arlaqartut, nunatap oqaluttuassartarpassui takutippaat, itsarnisarsiuullu assaanerisa takutippaat, nunataq ukiut 2500-nik Kr.in.si. manna tikillugu piniarfigineqartartoq. Ukiup qanoq ilinera malillugu sinerissami ukiiviusarsimasut, nunap timaanilu aasiviusarsimasut aallaavigalugit, sinerissamit nunap timaanut illukut pisuinnaallu aqqutaasa takutippaat, atuilluarluni nunataq atorneqartarsimasoq, Nipisat-nilu nunasiaanerup nalaani illuusimasut, 1800-kkunni europamiut tikissimanerat, Inuit-nullu akuusimanerat ersersippaat. Qanga nunatat piniariartarfiusimasut ullumikkut Sarfannguani piniartunit aalisartuniillu kiisalu Kangerlussuarmit Sisimiuniillu piniartunit piniarfigineqartarput.

Aasivik Aasivissuit, nunatap piukkunneqartup ilaanut taaguusiunneqartoq, misissorluagaasimalluni nalunaarsoqqissaagaasimallunilu aavartarfiuvoq, kilometererpaaluillu iluini inussorpaaluit tuttunik inuit, ujaqqanit talut tunuanni qamasut tungaannut imaluunniit Aasivissuit Tasianni qaannaminni utaqqisunut  qimagutsitsissutitut atorneqartarsimapput, qaannaminnilu utaqqisut naalillutik tuttuttarsimallutik.

Nunatap kippasissortaani qeqertaq Nipisat, nunatap piukkunneqartup sinneranut taaguusiarineqarpoq. Paleo-Inuit asimioqarfigisimasaat, Kalaallit Nunaanneersutut, aammali Kalaallit Nunaanni tamatuma nalaani illukut alutornartut nunasiaataanerup nalaanneersutut ilisimaneqarlutik ukiunik 4000-inik pisoqaatigisut, misissuinerni misissorluarneqarnerpaat ilagisimasaat qeqertami tassaniipput.

Itsarnitsanit eqqaassutissat taakku saniatigut, inuit ukiivigisarsimasaat, ilerrit allallu eqqaassutissat Nipisat-niipput. Taamaalilluni Nipisat aamma Aasivissuit - Nipisat kippasissortaani sinerissap qanittuani sumiiffiit assigiinngitsut paarilluakkanik, immikkuullarissunik 'isaarialinnik' issunit sanaanit illoqarpoq - Inuit 12-1300-kkunni tikiunnerini eqqunneqarluni, 1600-kkut naajartorneranit 1900-kkut aallartinnerisa tungaannut ilaqutariit illuanni atorneqarluni, kissaq illup iluaniisiinnarniarlugu isaariaq immikkuullarissuulluni appasissoq. Nunatami illukorpassuit, itsarsuaq piniartarsimanermik uppernarsaataasut, nunasiaataanerup nalaani immiussanik oqaluttuanillu ilaqarlutik, ukiuni 300-ni kingullerni oqaluttuarisaanermik allagaatinillu ilaqarput. Ullutsinni ileqqoq taanna piniartunit ilaqutariinnillu arlaqartunit, upernaap, aasap ukiallu ingerlanerani asimioqarfiusimasut ungasinngisaanni aasillutik piniartarnermikkut aalisartarnermikkullu  ingerlateqqippaat. Taamaalilluni ullutsinni piniartarneq, qanga ullutsinnilu piniartarnermut ataqatigiilluinnarpoq.

Taamaalilluni Aasivissuit - Nipisat-ni takornariarluni angalaartoq, kulturinik tamanik sinniillutik illukunik nunaqarfiusimasunillu piviusunik kiisalu 'ukiup qanoq ilinera' malillugit issunik ujaqqanillu illut ukiiviit kimmut qeqertaniittunik takunninnissaminut periarfissaqarpoq. Kangerlummi kuuillu akuini upernaakkut aasakkullu pingaartumik ammassiarlutik eqalliarlutillu asiartarfiit kiisalu aasaanerani ukiakkullu nunap timaani aavartarfiit.